Ikona z Etiopii.

W kręgu zainteresowań pracowni znajduje się m.in. ikona etiopska – przykłady wzorowanych na sztuce sakralnej z Etiopii ikon zobaczyć mogą Państwo na stworzonej przez nas stałej ekspozycji.

Sztuka Etiopii jest w ogromnej większości sztuką sakralną. Kraj w połowie IV wieku przyjął chrześcijaństwo. Do dzisiaj życie religijne w Etiopii zdominowane jest przez tzw. Etiopski Kościół Ortodoksyjny (kościół chrześcijański mający korzenie na terenie starożytnej Aleksandrii; stąd posiada elementy wspólne z kościołem egipskim określanym mianem koptyjskiego; zawsze jednak posiadał w sobie wiele odrębności, a dziś jest kościołem w pełni niezależnym, od początku cechowało go także czerpanie z tradycji judaistycznych).

Etiopia jako trudno dostępny kraj górzysty nigdy nie została skolonizowana, jako jedyny kraj Afryki Północnej oparła się też ekspansji islamu; do połowy XV wieku nie zdawano sobie sprawy o istnieniu w Afryce państwa chrześcijańskiego, chrześcijańscy Etiopczycy dla Europy przez długi czas stanowili legendę, w którą mało kto wierzył naprawdę. Tymczasem powstające w tym izolowanym kraju przedstawienia są 'zaskakująco' zbieżne ze sztuką chrześcijańskiej Europy. Równocześnie z przyjęciem chrześcijaństwa Etiopczycy dokonali przekładu Pisma Świętego. Piękne świątynie zaczęły wypełniać się malowidłami – scenami ze Starego i Nowego Testamentu. Pierwsze ikony przedstawiają jeszcze świętych koptyjskich. Od samego początku ikonografii etiopskiej powszechne są wizerunki Świętego Jerzego i Michała Archanioła. W XV wieku na ikonach pojawiają się święci z Etiopii oraz przede wszystkim licznie tworzy się wizerunki maryjne (w których uderzające jest podobieństwo do wypracowanych przez Bizancjum typów ikonograficznych: Matki Bożej Karmiącej, Eleusy oraz Hodegetrii). W drugiej połowie XVI wieku Etiopczycy znajdują szczególne upodobanie w przedstawianiu na ikonie scen z życia Maryi i Jezusa (ubranych w ludowy strój etiopski). W wieku XVII ikona przedstawia głównie temat męczeństwa i podobizny donatorów, w tym czasie w etiopskim mieście Gondor powstaje znakomita szkoła malarstwa ikonowego.

Do umocnienia w Etiopii kultu Maryi w XV wieku – a tym samym do spopularyzowania jej świętego wizerunku na ikonie i upowszechnieniu ikony w ogóle – przyczynił się panujący w latach 1434-68 Zara Jakob Konstantyn. Ambicją cesarza była maksymalna centralizacja władzy, narzędziem stać miała się wiara poddanych. W Etiopii istnieje silnie zakorzenione przekonanie o wywodzeniu się wszystkich cesarzy z rodu Króla Salomona. Pierwszy cesarz etiopski Menelik miał być dzieckiem Salomona i Królowej Saby, Mekedy. Za jego sprawą w Etiopii miała znaleźć się Arka Przymierza (ojcowski podarunek z Jerozolimy). Obecność Arki w Etiopii – rzeczywista czy nie – przepełnia od zawsze mieszkańców kraju dumą z własnego pochodzenia, wpływa na autorytet władcy jako ‘Strażnika Arki’. Zara Jakob rozwinął kult maryjny z powodu prostej analogii: tak jak słowo Boże w postaci Tablic Mojżeszowych kryje się w Arce starotestamentowej, tak Matka Boska, nosząc w sobie Słowo Żywe-Jezusa, stała się nową Arką. Było to w dużej mierze działanie polityczne.
Styl charakterystyczny dla ikon etiopskich jest od stuleci niezmienny, cechuje go silny kolor, wyraźna linia; dwojako przedstawiają Etiopczycy postaci ludzkie – ludzie dobrzy ukazani są zawsze frontalnie – z dwoma widocznymi oczami; ludzie źli malowani są z profilu.