Niedziela palmowa – to początek Wielkiego Tygodnia – szczególnie Triduum Paschalnego podczas którego jedna liturgia trwa 3 dni.
Tajemnica ukryta pod symbolem palmy to tajemnica życia wiecznego, to symbol raju.
(…) Palma to symbol czci, hołdu i pokoju. Dla ludzi Wschodu palma, szczególnie daktylowa, jest symbolem najbardziej znaczącym ze wszystkich drzew. Ma też duże znaczenie gospodarcze. Jeden ze starobabilońskich hymnów wylicza 360 sposobów wykorzystania palmy. Wszystko, co rodzi to drzewo: owoce, liście, a nawet sok, jest dla człowieka bardzo pożyteczne, a swoją wysokością i wiekiem palma przewyższa go (może rosnąć nawet 300 lat). Jest w niej majestat. Korzenie zapuszcza głęboko w ziemię, a wierzchołek wystawia na działanie żaru słonecznego nieba. W Arabii, Afryce i w Polinezji palma symbolizuje drzewo życia. Grecy uważali ją za symbol światłości. Podczas igrzysk sportowych, zanim głowy zwycięzców ozdobił laur, otrzymywali oni gałązkę palmową.
Druga Księga Machabejska (14,4) wspomina, że w taki właśnie sposób okazywano cześć władcom, których życzliwość chciano sobie pozyskać. W starożytnej Mezopotamii palma uchodziła za drzewo święte. W Egipcie robiono z liści palmowych wachlarze, które miały symbolizować długie życie, a nawet nieśmiertelność. Dla Rzymian palma była, wraz z liściem laurowym godłem igrzysk. Wytłoczona zaś na rzymskich monetach była znakiem prowincji Judei.
U Żydów gałązka palmy wchodziła w skład świątecznego bukietu, zwanego Lulaw. Składał się on
z gałązek mirtu, wierzby i cytryny. Lulaw używany był do machania, gdy śpiewano Hallel podczas żydowskiego święta Namiotów. Miało to symbolizować władzę Boga nad całym światem (…).
https://jezuici.pl/2015/03/z-piesnia-na-ustach-z-palmami-w-dloniach
W Niedzielę Palmową w Kościele czytana jest Ewangelia wg Św. Mateusza 21,1-9 (tu fragment):
Uroczysty wjazd do Jerozolimy
1 Gdy się przybliżyli do Jerozolimy i przyszli do Betfage na Górze Oliwnej, wtedy Jezus posłał dwóch uczniów 2 i rzekł im: «Idźcie do wsi, która jest przed wami, a zaraz znajdziecie oślicę uwiązaną i źrebię z nią. Odwiążcie je i przyprowadźcie do Mnie! 3 A gdyby wam kto co mówił, powiecie: „Pan ich potrzebuje, a zaraz je puści”». 4 Stało się to, żeby się spełniło słowo Proroka: 5 Powiedzcie Córze Syjońskiej: Oto Król twój przychodzi do Ciebie łagodny, siedzący na osiołku, źrebięciu oślicy.
6 Uczniowie poszli i uczynili, jak im Jezus polecił. 7 Przyprowadzili oślicę i źrebię i położyli na nie swe płaszcze, a On usiadł na nich. 8 A ogromny tłum słał swe płaszcze na drodze, inni obcinali gałązki
z drzew i ścielili na drodze. 9 A tłumy, które Go poprzedzały i które szły za Nim, wołały głośno:
Hosanna Synowi Dawida!
Błogosławiony Ten, który przychodzi w imię Pańskie!
Hosanna na wysokościach! (…).
Symbolika palm pojawia się już w Starym Testamencie – gdy Szymon Machabeusz pokonał Syryjczyków wjeżdżał do Jerozolimy z rózgami palmowymi. (…) Dnia dwudziestego trzeciego miesiąca drugiego roku sto siedemdziesiątego pierwszego weszli do zamku przy śpiewie pieśni, z palmowymi gałęziami w rękach. Grano na harfach, na cymbałach, na lirach, [śpiewano] hymny i pieśni, bo wielki nieprzyjaciel został usunięty spośród Izraela (…) (Pierwsza Księga Machabejska – Mch13:51).
Symbolika palmy jest wyraźnie znajdujemy również w Apokalipsie Św. Jana – Triumf wybranych:
(…) 9 Potem ujrzałem:
a oto wielki tłum,
którego nie mógł nikt policzyć,
z każdego narodu i wszystkich pokoleń, ludów i języków,
stojący przed tronem i przed Barankiem.
Odziani są w białe szaty,
a w ręku ich palmy.
10 I głosem donośnym tak wołają:
«Zbawienie u Boga naszego, Zasiadającego na tronie
i u Baranka» (…).
(…) Pierwsze ikonograficzne przedstawienia Wjazdu [do Jerozolimy] pochodzą z IV wieku. Kompozycja ikony przedstawia po lewej stronie Chrystusa z uczniami, a po prawej witających Go tłoczących się
w bramie mieszkańców. Centralną postacią ikony Wjazdu jest Jezus Chrystus, ukazany w chwili, gdy na ośle wjeżdża do Jerozolimy. Osiołek ma głowę potulnie pochyloną ku ziemi. Na drugim planie ikony znajduje się drzewo, symboliczne mury Jerozolimy i Góra Oliwna. Na ikonie triumfalnego Wjazdu Chrystusa do Jerozolimy spoczywa smutne piętno zbliżającego się Ukrzyżowania, ale też przenika radość z powodu bliskości Zmartwychwstania (…).
https://i-antyki.pl/ikona-wjazdu-panskiego-do-jerozolimy.html
Jedno z najstarszych zachowanych przedstawień Wjazdu Jezusa do Jerozolimy znajduje się
w Monasterze św. Katarzyny na Synaju. To ikona z kręgu bizantyjskiego. Ikony w tradycji zachodniej nawiązują w swojej formie do ikon bizantyjskich i wiernie oddają treści przekazane przez Ewangelistów. Najistotniejsze elementy ikony Wjazdu Jezusa do Jerozolimy zostały szczegółowo opisane przez Dionizjusza z Furny w jego słynnym dziele „HERMENEIA czyli objaśnienie sztuki malarskiej”.
(… ) ŚWIĘTO NIESIENIA PALM [BAIOPHÓROS]
70. Gród, wokoło góry, Chrystus siedzący na osiołku i błogosławiący; za Nim apostołowie, przed Nim, wysoko na górze, drzewo, a na nim dzieci obcinające toporkami gałęzie i rzucające je na ziemię. Jedno dziecko wspina się [na drzewo] i patrzy w dół na Chrystusa; pod osiołkiem również dzieci – jedne trzymają gałęzie, drugie mocują się, inne rozścielają swe odzienie, a jeszcze inne wyciągają sobie ciernie ze stóp. Przed bramami grodu mężowie i niewiasty żydowskie z dziećmi w objęciach i na ramionach,
i także z gałęziami w dłoniach. Inni z okien i murów grodu patrzą na Chrystusa (Mt 21,1–9; Mk 11,1–10; Łk 19,29–38; J 12,12–15) (…).
Niedzielą Palmową zaczyna się ostatni tydzień Wielkiego Postu. To według Ojców Kościoła czas na zadanie sobie pytań: – jaki był dla mnie ten post?, – czy jeszcze w tym ostatnim tygodniu postu mogę/powinienem coś zmienić?, co przyniosło mi chwilę spokoju, wyciszenia, zbliżenia się do Tajemnicy?
W poprzednim wpisie wspomnieliśmy, że w Wielkim Poście odprawiane są jedne z najważniejszych
i zarazem najpiękniejszych nabożeństw: Droga Krzyżowa i Gorzkie Żale. Jak podają różne źródła Gorzkie Żale nawiązują treścią do tradycji pieśni pasyjnych, lamentacji, płaczów. Ich schemat oparty jest na schemacie Jutrzni z modlitwy brewiarzowej. Nazwa Gorzkie Żale pochodzi od pierwszych wyrazów pieśni: „Gorzkie żale przybywajcie, serca nasze przenikajcie” zwanej Pobudką. Posłuchajcie wykonania tej przejmującej pieśni przez zaprzyjaźnioną z naszą Pracownią, związaną też rodzinnie z Bieszczadami, krakowską artystkę – Agatę Rymarowicz: https://www.youtube.com/watch?v=hLTPDeT18vs
Prezentowana tu ikona, która powstała w naszej pracowni, jest opracowana właśnie na podstawie powyżej zaprezentowanych opisów, przemyśleń własnych i zapożyczonych. To piękna ikona – staraliśmy się, oczywiście skrótowo – opisać powyżej jej symbolikę, kontekst w którym jest tak mocno „osadzona”.
Jak zawsze zapraszamy Państwa do Naszej Pracowni VERAIKON w Cisnej. Chętnie podejmiemy się również namalowania na Państwa zamówienie ikony ilustrującej Wjazd do Jerozolimy – przesłanie jakie ze sobą niesie ta ikona, jest przecież aktualne przez cały rok, a nie tylko w Niedzielę Palmową.
T.B.
